دین و عقلانیت..

یکی از مشکلاتی که در جامعه ما در برخی از افراد دینی مشاهده میشود تضاد با واقعیات عقلانی و علمی در قالب دین است و این ظلم بزرگی به دین،دینداری و دینداران است..لطفا مقاله را کامل و دقیق بخوانید..

بعد از بروز کرونا این ویژگی(ضدیت با امور علمی و عقلانی) را بیشتر مشاهده کردیم.مثلا افرادی مدعی میشوند در اماکن دینی ویروس رسوخ نمیکند و با لیسیدن این اماکن مدعی میشوند که ادعای آنها درست است.همین امروز ۱۴ مهر ۱۴۰۰ عده ای در مشهد بدون ماسک از نرده های حرم امام رضا عبور کردند و اصول بهداشت که بر مبنای علم و عقل بنا شده است را زیر پا گذاشتند و سخنران مربوطه گفت که هر اندازه اماکن دینی خلوت تر شود کرونا بیشتر میشود که این ادعا با اصول ابتدایی عقل در تضاد است.این خصوصیات در گذشته هم بوده است مثل مخالفت با حمام دوشی در زمان رضا شاه توسط عده ای از علمای دینی و موافقت آنها با حمام خزینه ای که سراسر کثیفی و میکرب بوده است(شواهد تاریخی در این زمینه ها کاملا موجود است..).

موارد دیگر مثل مخالفت برخی علمای دینی با تحصیل و رای دادن زنان در حکومت پهلوی که در تاریخ ثبت شده است و هنوز به اشکال گوناگون مشاهده میشود ..

(در حمام خزینه ای یا خزانه ای که خودم در کودکی در روستایی دیدم و تجربه کردم ،، همه مردم داخل آبی راکد مثل حوض مانند میروند و خود را شستشو داده و غسل میکنند و کثیفی بدن در آب میماند...)

به نظر شما کدام عقلانیت است؟حمام خزینه ای یا دوشی؟ و داستانهای مربوط به کرونا؟

حال جایگاه عقل و منطق در دین کجاست؟آیا اسلام دین احساسی و متضاد عقلانیت است؟

با توجه به مطالعاتم جواب منفی است و دین اسلام تاکید زیادی روی عقلانیت دارد و اساس دین بر مبنای عقل و عقلانیت است و افراد ضد عقل در واقع گمراه و دچار جهل هستند و حتی معنای واقعی دین را نمیدانند و هر چه ضد عقل باشد را عین دین تلقی میکنند که هزاران مثال میتوان ارایه کرد..

عقل چیست؟

واژه عقل در اصل به معنای ابزاری برای بستن است؛ از همین رو، پای بند شتر را «عقال» گویند: العقال، الحبل الذی یعقل به البعیر؛ عقال ریسمانی است که بدان شتر بسته می شود. واژه العقال نیز به معنای انقباض شدید همراه با ورم است که به سبب شدت بسته شدن و عدم حرکت در عضلات به ویژه در هنگام بیماری ایجاد شده و بسادگی درمان نمی شود. پس عاقل کسی است که افکار و رفتار و احساس خویش را با ابزار عقل می بندد و چارچوب هایی را برای آن قرار می دهد تا در یک مسیر صحیح و مفید حرکت کند و در علم و عمل به نتایج حکیمانه ای برسد. بنابراین، عاقل اجازه نمی دهد نفس در افکار و رفتار خویش آزادانه هرگونه عمل کند و بدون محدودیت به هر جا برود و این شاخه و آن شاخه رفتار کند که ثمری جز لهو، لعب و لغو ندارد و از حکمت و هدف عالی و متعالی به دور است. (روزنامه کیهان_۱۰ تیر۱۴۰۰)...

در واقع طبق این تعریف عقل امور دیگر مثل احساسات را در کنترل خود میگیرد و نمیگذارد به ضرر فرد تمام شود..

عقل یعنی بررسی عواقب امور،بررسی ابعاد یک موضوع،عقل یعنی تصمیم گیری بر مبنای واقعیات..

علم با مطالعه دقیق امور و پدیده ها سعی در شناخت واقعیات دارد..علم ریاضی،فیزیک،شیمی و روانشناسی به این هدف شکل گرفته اند ..پس علم یعنی تقویت عقلانیت..مبنای علم تجربه است و این تجربه تکرار پذیر است..شاعر چه خوب گفته است:

     (خوش بود گر محک تجربه آید به میان        تا سیه روی شود هر که در او غش باشد_ غش یعنی ناخالصی).

پیامبر اسلام گفته است:طالب علم باشید حتی اگر در چین باشد..در چین آن زمان و حالا علم الهیات نبود و مراد پیامبر اسلام علم به معنای علم(ساینس)بوده است(بر اساس نوشته های مفسران دینی)..

جایگاه عقل در اسلام

در قرآن بارها بر عقلانیت و تدبیر امور تاکید شده است..انسان را به تفکر و تعقل دعوت کرده است..مثلا افلا ینظرون الل ابل کیف خلقت و فی سما کیف رفعت ووووو یعنی به شتر نگاه نمیکنید که چگونه خلق شده است و آسمان که چگونه بر افراشته شده است و و و.

در احادیث داریم که تفکر به مراتب از ایمان بالاتر است(تفکر ساعه افضل من عباده سبعین)..

به نقل از روزنامه کیهان

""بر اساس آموزه های اسلام، عقل بنیاد هر محدودیت و قدر و تقدیری است که در افکار و رفتار انسان پدید می آید؛ از همین رو بنیاد دینداری و حیا و محدودیت های اخلاقی را همان عقل دانسته است. امیرمومنان علی در این باره می فرماید: جبرئیل بر آدم نازل شد و گفت: ای آدم من مامور شده ام که تو را در انتخاب یکی از سه چیز مخیر سازم. پس یکی را برگزین و دوتا را واگذار. آدم گفت: چیست آن سه چیز؟ گفت: عقل و حیا و دین. آدم گفت: عقل را برگزیدم. جبرئیل به حیا و دین گفت: شما بازگردید و او را واگذارید. آن دو گفتند: ای جبرئیل ما ماموریم هرجا که عقل باشد با او باشیم. گفت: خود دانید و بالا رفت.(اصول کافی، کتاب العقل و الجهل، ج ۱، ص ۱۰)

البته باید توجه داشت که عقل بنیاد دین و حیا است و محدودیت هایی که ما بر اساس دین یا حیا می پذیریم همان محدودیت هایی است که عقل آن را تجویز می کند؛ زیرا آن را مطابق حکمت و مشیت الهی و مفید به حال انسان می داند؛ زیرا انسان جز از طریق همین محدودیت ها و مقدرات نمی تواند به کمالات خویش دست یابد و به مقام خلافت الهی برسد""

امیدوارم این مقاله مفید بوده باشد و روزنه ای را برای دینداران ضد عقل و ضد منطق باز کند..

دکتر دارابی(روانشناس و پژوهشگر).

+ نوشته شده در پنجشنبه ۱۴۰۰/۰۷/۱۵ ساعت 17:10 توسط دکتر جعفر دارابی( استاد دانشگاه ).  |